Studio Asperge. Beeld, tekst. muziek.



Kippen kruisen als kunst

Pluimvee staat de laatste tijd in de belangstelling door de bedreiging van vogelpest. Veel kippen worden gedood om verspreiding van de ziekte te voorkomen. Kunstenaar Koen Vanmechelen heeft bijna zijn hele leven gewijd aan het kruisen van kippen en maakt ons met zijn kunstproject wegwijs in de lessen die wij van dit edele dier kunnen leren.

 
Twaalf kilometer van het huis van Koen Vanmechelen is een haard van vogelpest geconstateerd. Hij heeft vijfhonderd kippen die in gevaar verkeren en daarom heeft hij een aantal ervan ondergebracht bij vrijwilligers tot in Frankrijk aan toe. Hij gebruikt de kippen voor ‘ The Cosmopolitan Chicken Project’, een kunstproject dat als doel heeft een superbastaard te kweken. Koen kruist dus kippen bij wijze van kunst. Door verschillende kippenrassen met elkaar te kruisen, ontstaan soorten die sterker zijn dan hun zuivere broeders en zusters. Dit kan als voorbeeld dienen van hoe verschillende groepen mensen met elkaar zouden kunnen omgaan. Koen Vanmechelen: “Als je een uniforme kip kweekt wordt hij zwakker dan wanneer je de verschillende rassen met elkaar kruist. Bastaards zijn sterker en rijker van inhoud en de genetische mengeling wil ik in de kunst doorvoeren. Mensen kunnen daarvan leren dat we moeten mengen als we willen voortbestaan. Maar eigenlijk kun je hier niet van moeten spreken; er is namelijk maar één mogelijke weg voor de mensheid. Het multiculturalisme is de alleenzaligmakende oplossing voor ons voortbestaan.”
 
Het project is een pleidooi voor diversiteit en dat komt ook in de vorm ervan terug. Op de tentoonstelling heeft Koen Vanmechelen de kip namelijk in zeer veel stijlen van kunst weergegeven. Er hangen grote portretfoto’s van kippen die een duidelijk beeld geven van het uiterlijk van de dieren. Ook zijn er tekeningen en sculpturen te zien naast vakkundig opgezette kippen. Indrukwekkend zijn de glazen sculpturen die onder supervisie van Koen in Italië werden vervaardigd door glasblazers. Op soortgelijke manier zijn ook de foto’s tot stand gekomen. Koen Vanmechelen: “Bij de glasblazers ben ik wekenlang aanwezig geweest en heb voortdurend aanwijzingen gegeven om te zorgen dat het eindresultaat een ‘Koen Vanmechelen’ werd en niet bijvoorbeeld een ‘Sylvano Signoretti’. Normaal gesproken maken die mensen namelijk heel ander werk. Aan de fotograaf gaf ik ook nauwgezette instructies over hoe de foto eruit moest komen te zien. Terwijl hij achter de camera zat, was ik met de te fotograferen kip bezig. Ik keek hem strak aan, fixeerde hem totdat hij mij in het vizier kreeg. Het is te vergelijken met hypnose en het vergt grote concentratie en veel geduld. Door mijn jarenlange ervaring met kippen weet ik welke richting een kip uit loopt en welke hoek ze gaat kiezen. Ik aai ze soms en maak ze fier zodat ze rechtop gaan staan. Soms deden we het licht uit om het dan plotseiling weer aan te schakelen, waardoor het dier verrast stil blijft staan. Elk dier heeft weer een andere benadering nodig en sommige soorten zijn wilder dan andere, maar ik werk niet met valium.”
 
Koen maakt de portretten van kippen om de verschillen tussen de dieren te kunnen tonen. “Het is een multidisciplinair project en fotografie hoort daar ook in thuis. Met elementen van gisteren en vandaag kan ik iets over de toekomst vertellen en eigenlijk bepaalt het onderwerp en de tijd wat voor gereedschap ik gebruik.”
 
Op de expositie staan hokken waarin kippen zouden rondlopen als het niet verboden was vanwege de vogelpest. De hokken worden leeg getoond en er zijn videovertoningen van de kippen in hun thuis-omgeving. De afwezigheid van het hoofdonderwerp geeft de tentoonstelling een uniek soort diepgang, hoewel het effect van pluimvee in een expositieruimte eigenlijk een niet te versmaden attractie is. De ruimte waarin de lege hokken staan wordt verder opgeluisterd door een groot fotografisch drieluik dat van achteren met gloeilampen verlicht is. De foto’s tonen een soort schaduwspel van door bewegingsonscherpte vaag zichtbare kippen. “De tentoonstelling heet ‘Mechelse Dresdner Desire’ en gaat over de wens om dat ras te kruisen met de Nederlandse Uilenbaard. Ik lanceer hiermee een oproep aan de Nederlandse musea om de dieren een plaats te geven op de Nederlandse bodem. Het drieluik verbeeldt een oproep van de Mechelse Dresdner aan de Nederlandse Uilenbaard om verder te kruisen. Het drukt de verwachting van een nieuw ras uit en de warmte die het geheel uitstraalt, ondersteunt dat idee. ”

Redding

 
Omdat Koen Vanmechelen zich al zijn hele leven met de kip heeft beziggehouden en voor zijn kunst uitsluitend de kip als onderwerp heeft, dringt de vraag zich op of dat geen beperkende factor is, maar dat denkbeeld ontkracht Koen. “Ik kan via de kip de hele wereld verklaren. De kip wordt vaak beschouwd als een banaal dier, terwijl zij ons de weg zou kunnen wijzen. De metafoor die de kip in zich draagt is zeer veelomvattend want het hele bestaan is erin vervat. De kip is een metafoor voor het leven en het ei staat voor de wereld. Het ei is de mooiste kooi van het leven; het is een steriele ruimte waar we uit moeten breken. Het feit dat een kip nauwelijks kan vliegen wordt vaak met minachting vermeld, maar het dier is in zijn onvolmaaktheid juist geweldig intelligent. Misschien bezit het dier door die beperking wel de intelligentie dat het de dag aankondigt. Bovendien kan het door die vliegbeperking zijn hoogmoed nooit botvieren. De kip is een boodschapper voor onze aarde en zou ooit nog eens een reddende engel voor de mensheid kunnen zijn. Je zou kunnen lachen om de manier waarop ik de kip verheerlijk, maar in Engeland heeft men onlangs in eiwit een stof ontdekt die kanker kan bestrijden. De kip zou ons dus werkelijk kunnen redden en met dat in het achterhoofd vervalt de humor tot ernst.”
 
Expositie: Koen Vanmechelen; The Cosmopolitan Chicken; Mechelse Dresdner Desire. T/m 22 juni 2003 in de Brakke Grond, Vlaams Cultuurhuis; Nes 45, Amsterdam.
 
Boek: Cosmopolitan Chicken Project; uitgeverij Ludion/ de Brakke Grond. ISBN 90-5544-444-8.