Natuur is niet tijdloos Meekijken met Frans Lanting Onlangs signeerde Frans Lanting zijn fotoboeken op de 'Op Pad Beurs', die bezocht werd door mensen die in hun vrije tijd de wildernis in trekken. Sommigen nemen daarbij een camera mee en veel van hen bezochten Lantings lezing waarin hij aan de hand van dia's zijn werkwijze toelichtte. Zijn natuurfoto's zijn wereldvermaard, maar hij fotografeert steeds minder de pure natuur. De manier waarop menselijk cultuurgoed in de natuur doordringt en de relatie tussen natuur en cultuur is zijn hoofdonderwerp. Hij houdt er dan ook een eigen methode op na bij het fotograferen van mensen.

Tijdens de signeersessie komt een dame naar Frans Lanting toe die net als hij het eiland Madagascar heeft bezocht. Zij bedankt hem voor zijn handtekening, maar ook nog voor iets anders. "Ik werd op het eiland door een slang gebeten, maar ben niet naar de dokter gegaan omdat ik in uw boek had gelezen dat hij niet giftig was." Of deze fan een fotograaf is, wordt niet duidelijk, maar dat zij op vakantie was op Madagascar wel. "Ik heb niets tegen toeristen", zegt Frans Lanting, “maar als je bewust wilt fotograferen, moet je je anders opstellen. Als je iets van jezelf in een natuurfoto wilt leggen zul je je in je onderwerp dienen in te leven. Het gaat om contact en dat vergt veel inspanning en voorbereiding. Naarmate ik meer van mijn onderwerp afweet, maak ik interessantere beelden."   Als hij fotografeert heeft Frans Lanting een uitspraak van de Oude Griekse arts Hippocrates in het achterhoofd: 'De ziel van alle levende wezens is hetzelfde, ook al is hun lichaam verschillend'. Zo benadert hij de levende natuur en hij hoort dan ook bij de natuurfotografen die zich zodanig in hun onderwerp verdiepen dat zij zich er haast mee vereenzelvigen. Veel geduld en een grote dosis zelfoppofering achten zij onontbeerlijk voor de mooiste fotografie. “Ik probeer altijd om me in de belevingswereld van een dier te verplaatsen. Daarvoor hoef ik eigenlijk alleen maar een knop om te zetten. Maar om dan nog goed contact ermee te krijgen dat unieke foto's oplevert, lukt alleen als je veel tijd ervoor neemt. Bij de tijdschriften waarvoor ik werk, zoals GEO en National Geographic moet je met iets bijzonders komen. De hoofdredacteur zei ooit tegen een fotograaf die door een ongeluk geen materiaal had kunnen maken: ‘Wij publiceren foto‚s, geen excuses’‚ Als je echt iets bijzonders wilt maken, is het raadzaam om je te beperken tot de essentie en het uitvinden van die essentie kost tijd. Je geografisch beperken helpt daarbij. Ik heb bijvoorbeeld maandenlang doorgebracht in en rond een plas in Botswana waar olifanten kwamen drinken. Uiteindelijk begon ik hun lichaamstaal enigszins te begrijpen en daardoor kon ik pas mooie beelden maken. Op de redactie van national Geographic noemen ze die plas in Botswana nu ‘Lanting's Golden Pond’.”   Tijdens zijn lezing laat Frans Lanting ook mislukte foto’s zien en foto’s van Nederlandse natuur die hij in zijn jeugd heeft gemaakt. “Ik wil graag dat mijn praatje inspirerend is en daarom laat ik ook zien hoe ik gegroeid ben naar wat ik nu doe. Ik wil laten zien dat het voor elke fotograaf een lange weg is die je moet afgaan en niet mensen overdonderen met spektakelstukken. Ik zal nu nooit meer dezelfde landschappen maken als toen ik in Nederland was. Fotograferen vloeit voort uit interesse voor een onderwerp en soms een obsessie ervoor. Het is een zeer subjectieve bezigheid en naarmate je smaak verandert en de kennis over je onderwerp toeneemt, verandert je fotografie ook.”   De foto’s van Frans verdeelt hij voor zichzelf tegenwoordig in drie categorieÎn die drie werkmethoden weerspiegelen: ten eerste foto’s waarop alles duidelijk en scherp te zien is, met belichting die alles in beeld omvat; impressionistische beelden met bewegingsonscherpte: bijvoorbeeld vogels die tegen een rode avondlucht klapwieken en als derde een grafische benadering, bijvoorbeeld de vleugels van duizenden vlinders die een patroon vormen of keizerspinguÔns die in groten getale hun weg zoeken naar de zee. “Die drie werkwijzen zijn eigenlijk gebaseerd op schildertradities: Het hyperrealisme, het impressionisme en Japanse prentkunst. Ik weet vaak van tevoren wat ik wil bereiken en kies afhankelijk van het gewenste resultaat voor een van die drie methodes. Soms ben ik trouwens in het veld al in gedachten bezig met de lay-out van een reportage en denk: “Als ik nu links een donkere partij bladeren meeneem, dan kan daar later mooi de tekst in komen.” Mensen   Frans Lanting wordt vaak uitsluitend gezien als een natuurfotograaf en velen vragen hem dan ook of hij wel eens mensen fotografeert. “Dat doe ik al meer dan twintig jaar. In mijn meeste boeken zijn mensenfoto’s terug te vinden. Ik heb bijvoorbeeld op Madagascar mensen gefotografeerd. Maar dat benader ik op dezelfde manier als wanneer ik andere onderwerpen kies. Ook hier is het van belang dat je een relatie met je onderwerp opbouwt en dat ze je in hun omgeving accepteren.” Hij laat wat foto‚s zien van een groep mensen die van een afstand genomen is. “Kijk, dit is een van de eerste foto’s uit de serie. Ik sta nog ver van de mensen af en ze kijken wantrouwig in de lens. Later kwam ik tussen hen terecht en werd ik in de groep opgenomen. Je ziet dat ze zich niet meer zo nadrukkelijk van mijn aanwezigheid bewust zijn en dat ze doorgaan met hun bezigheden. Zoiets kost tijd en het is afhankelijk van je opstelling en persoonlijkheid.”   Toch weet Frans ook dat hij natuurfotograaf bij uitstek is en dat zijn mensenfotografie gelijkenis vertoont met de manier waarop de natur door hem in beeld gebracht wordt. “Sinds ik ben begonnen met fotograferen is er gelukkig veel veranderd in de manier waarop we tegen de natuur aankijken. De natuur is niet tijdloos, die verandert zelf voortdurend. Die meer moderne aanpak van natuur en milieu, van niet meer onbesuisd de derde wereld plunderen, heeft te maken met de maatschappelijke verandering. Mensen zijn meer bewust geworden van het belang dat er goed met de natuur en grondstoffen omgegaan wordt en dat het op globale schaal moet gebeuren. Soms wordt de natuur beschermd door er letterlijk of figuurlijk een hek omheen te zetten, en soms wordt de natuur door de mens gebruikt en zelfs uitgebuit. De veranderingen die deze handelwijze op lange termijn oplevert en de verbanden tussen mens en natuur wil ik in beeld brengen. Zo heb ik bijvoorbeeld bij een verhaal over de buidelwolf een opgezet dier uit het museum gehaald en dat midden in Sydney neergezet. Ook fotografeerde ik een bioloog die gespecialiseerd is in kevers temidden van zijn doosjes met daarin 500 soorten. Als ik hem in het bos tijdens zijn werk had gefotografeerd, was het minder interessant geweest.”   We gaan er nu met meer respect mee om en hebben de duurzaamheid van onze handelingen in het achterhoofd, maar het kan nog allemaal veel beter en hopelijk gebeurt dat ook, want we zitten nog in de beginfase.” Beeldtaal   Volgens Frans Lanting is het medium fotografie vluchtiger aan het worden. De waarde die wordt gehecht aan klassieke, uitgebalanceerde composities met effectieve lichtvoering wordt minder gewaardeerd dan vroeger. “Dat komt doordat mensen meer met bewegend beeld geconfronteerd worden via de tv. Stations als MTV werken met een oppervlakkige beeldtaal en zij leveren eerder impressies die een gevoel moeten achterlaten bij de kijker in plaats van dat er sprake is van specifieke informatie-overdracht. Daar is natuurlijk niets op tegen, maar ik houd van beelden die duidelijke informatie overbrengen en een specifiek gezichtzpunt naar voren brengen door middel van uitgebalanceerde, klassieke fotografische methoden.Ik zie mezelf niet als kunstfotograaf, maar gebruik fotografie als communicatiemiddel en streef naar een eigen beeldtaal. Het doel van de communicatie is ideeën of situaties in beeld te brengen die anders wat meer verborgen blijven. Vaak leg je de bevestiging van een bestaand idee vast, maar soms kom je met nieuwe inzichten. Als je dat effectief doet, kan fotografie een heel krachtig uitdrukkingsmiddel zijn.”    www.lanting.com.