Vertaler van muziek Albumfoto’s door Storm Thorgerson   Storm Thorgerson is bekend geworden met zijn bedrijf Hipgnosis en de indrukwekkende platenhoezen van bijvoorbeeld Pink Floyd-albums. Sinds het begin van de jaren zeventig ontwerpt hij platenhoezen en zijn verbeelding heeft de soundtrack van de jeugd van menige muziekliefhebber opgeluisterd. Velen kochten de desbetreffende lp’s en cd’s in eerste instantie om de hoes. Nog steeds is hij werkzaam in de muziek en zijn eigenzinnige ontwerpen zijn uit duizenden herkenbaar. Beeldmanipulatie speelt maar een kleine rol in zijn werk en veel van zijn monumentale voorstellingen ogen zo indrukwekkend omdat hij ze voor het fotograferen in werkelijkheid heeft laten bouwen.   Het valt niet mee om de aandacht van Storm Thorgerson bij een vraaggesprek te krijgen. Hij heeft er al drie achter de rug en over een half uur wordt zijn tentoonstelling in de Amsterdamse galerie Rockarchive (www.rockarchive.nl) geopend. Op het laatste moment probeert hij die nog anders in te richten. Eén van zijn werken staat op een schildersezel in een dode hoek van de ruimte, waar weinig licht is, en dat laat hij door zijn assistent verplaatsen. Twee design-vazen op de vensterbank harmoniëren niet met de foto’s die ernaast hangen en hij laat ze, net als de sushi’s en borrelhapjes in het midden van de ruimte, verwijderen. Daarna laat hij zich met tegenzin door mij meetronen naar een terrasje. Terwijl ik de eerste vraag stel, pakt hij zijn telefoon en belt iemand op: “Zeg, ik zit hier in Amsterdam en jullie hebben het expositielogo niet aangehecht in de e-mail. Als jullie dat niet onmiddellijk doen, kom ik persoonlijk jouw testikels eraf hakken. Van de samenwerking met jullie krijg ik kramp in de hand waarmee ik cheques onderteken, begrijp je?” Daarna drukt hij krachtig zijn telefoon uit, neemt door de consternatie per ongeluk een hap van mijn koffiekoekje en vraagt: “Wat was je vraag ook alweer?” Voordat ik mijn vraag kan herhalen, stelt hij er zelf een terwijl we kijken naar de foto van de twee naakte mensen op de half afgebouwde viaduct. “Hebben jullie in het Nederlands een uitdrukking voor iets waaraan een einde komt? Wij noemen het ‘the end of the road.” Dat heb ik met deze poster voor Pink Floyd letterlijk uitgebeeld. Pink Floyd is officieel opgeheven, dus het einde is bereikt. Dat de twee mensen op de weg naakt zijn, heb ik gedaan om de kijker te prikkelen. Ik heb ze zo klein afgebeeld omdat mensen dan nieuwsgierig worden en zich van dichtbij in het beeld moeten verdiepen om te kunnen vaststellen of de twee echt naakt zijn.” Dit soort plaagstootjes keert vaak terug in de ontwerpen van Thorgerson. Zo maakte hij voor ‘Reasons to be Cheerful’ van Ian Dury een afbeelding van een jockey met een zweep die onder water rijdt op een zeepaardje terwijl er belletjes uit zijn mond komen. “Het is een oenige afbeelding, maar ik kan erom glimlachen en hij past bij de artiest en zijn muziek.”   Oerritme   Vroeger fotografeerde Storm met zijn Hasselblad of technische camera en hoewel hij daarvan nog steeds sporadisch gebruik maakt, wordt het meeste tegenwoordig digitaal opgenomen. Omdat hij het overzicht wil behouden en hij door verlammingsproblemen moeite met lopen en het gebruik van zijn rechterarm heeft, schakelt hij anderen in om daadwerkelijk de foto te maken. Reclamefotograaf Rupert Truman werkt al zestien jaar samen met Thorgerson en vindt het niet vreemd dat hij strikt genomen de fotograaf van het werk is: “Storm heeft een eigen manier van werken en een uitgesproken beeldtaal, waarop ik heb leren anticiperen. Hij bedenkt het beeld en regisseert mij als fotograaf, waarop ik probeer om technisch en creatief gezien het beste van de opname te maken. Meestal werken we aan de hand van een schets door Storm en daarin spelen sterke grafische elementen de hoofdrol, zoals de rivier van bedden, de cirkelvorm van de ‘Pulse’ dvd van Pink Floyd of de enorme hoofden van The Division Bell. Alles in beeld is opgehangen aan deze elementen en aan het oorspronkelijke ontwerp van Storm.” De afgelopen jaren werkten Thorgerson en zijn team aan cd-omslagen voor Audioslave, Deepest Blue, The Mars Volta, Styx, Ethnix, Yumi, the Cranberries, Catherine Wheel, Blinker, Alan Parsons, Phish, en bookomslagen voor de Hitch Hiker's Guide serie van Douglas Adams. Dat muziek de meest abstracte van alle kunsten is voor Thorgerson van groot belang, want daardoor kan hij alle kanten uit met dit medium. “Muziek spreekt mij aan zoals het vrijwel iedereen aanspreekt. Alle mensen houden van muziek: politiemannen, zakenmensen, kardinalen, criminelen... Soms maken criminelen zelf muziek. Ik denk dat het iets te maken heeft met het innerlijke oerritme dat alle mensen ondergaan.” Thorgerson houdt dus van muziek, maar de bands waarvoor hij heeft gewerkt vertegenwoordigen niet noodzakelijk zijn smaak. “Ik hoef hun muziek niet goed te vinden, maar laat me er wel door inspireren. Mijn opdrachten selecteer ik op basis van de mogelijkheid dat ik er iets mee kan. Tijdens het ontwerpstadium, als ik schetsen maak, draai ik de desbetreffende muziek en laat me leiden door de sfeer. Vaak kan de titel van het album of een regel uit een liedtekst mij op het juiste spoor brengen en soms neem ik wat meer afstand.” De inspiratie voor de hoes met bedden voor A Momentary Lapse of Reason werd bijvoorbeeld gehaald uit de tekstregel ‘Visions of an empty bed’ uit het nummer ‘Yet Another Movie’ en voor de hoes van ‘Try Anything Once’ van Alan Parsons uit 1993 kwam hij door de titel al gauw op bungeejumpen, waarna het een kleine stap was naar het fotograferen van saai aandoende mensen die ondersteboven aan touwen hangen en zo een soort vergadering houden alsof er niets aan de hand is.   In het echt   In het tijdperk van de digitale beeldbewerking maakt Thorgerson regelmatig gebruik van software om bepaalde effecten te bereiken zoals de vogelvormige wolken, te retoucheren en kleurcorrecties uit te voeren. Toch blijft hij in de meeste gevallen trouw aan zijn principe om de werkelijkheid zuiver te fotograferen. Hij fotografeert vaak op verafgelegen, unieke locaties, hangt mensen echt ondersteboven of laat ze zwemmen in ijskoude rivieren, sleepte zevenhonderd bedden aan op een Engelse landweg terwijl hij hoopte dat er geen verkeer zou langskomen en dat de politie hem met rust zou laten over de vergunning die hij niet had kunnen krijgen, liet de bedden wegslepen toen het weer te slecht bleek, ging terug op een gunstiger tijdstip en liet enorme hoofden beeldhouwen die aan de koppen op Paaseiland doen denken. “Ik speel liever met de realiteit dan dat ik fantasievoorstellingen uit het niets maak. Als we iets in het echt kunnen maken, dan doen we dat omdat ik vind dat je met montage eigenlijk de zaak oplicht. De monumentaliteit die in sommige van mijn onderwerpen aanwezig is, komt echt wel bij de mensen over en de meeste dingen die ik bouw zijn met digitale montage moeilijk te bewerkstelligen. Zo is elk bed in de hoesfoto van ‘A Momentary Lapse of Reason’ ietwat anders opgemaakt, is het perspectief steeds anders en zijn er subtiele lichtverschillen. Dat zijn redenen waarom ik het liefst iets daadwerkelijk bouw. Echt voelt nu eenmaal beter.” Soms is het niet mogelijk om een tafereel in werkelijkheid te bouwen, zoals bijvoorbeeld bij ‘Broken China’, voor het soloalbum van Pink Floyd-toetsenist Rick Wright. Daarop is een vrouw te zien die door een schijf van water springt en er letterlijk gebroken uitkomt, als stukjes porselein. Daarvoor werden echte stukjes gebruikt die zorgvuldig uitgezocht en aan elkaar aangepast werden voordat ze werden gefotografeerd. Vaak worden in zijn werk bizarre combinaties van onderwerpen, aankleding en rekwisieten gebruikt die doen denken aan de surrealistische schilderkunst van bijvoorbeeld René Magritte. “Goede surrealistische schiulders als Magritte zijn inspiratiebronnen, maar ik zou mijn werk niet surrealistisch noemen. Wat ik misschien met die stroming gemeen heb is dat ik interessante combinaties maak van onverenigbare zaken, maar het gaat mij eerder om het scheppen van sfeer en het aanschouwelijk maken van abstracte ideeën.”   Reclame   Het werk van Storm Thorgerson heeft een sterke universele aantrekkingskracht die wordt vergroot doordat hij zoveel iconische beelden op zijn naam heeft staan waar zijn nieuwe werk steeds aan blijft refereren. Door het verrassingseffect, de universele waardering en de bewonderenswaardige eenvoud van zijn ideeën, is het niet verwonderlijk dat Thorgerson vaak gevraagd wordt door reclamemakers. Wat is het verschil tussen het werken in de muziekwereld en in de reclamewereld? “Het enige verschil is eigenlijk dat ik in de reclame het product moet laten zien. Dat beperkt je mogelijkheden. Bij het ontwerpen voor muziek hoeft dat niet en daardoor ben je daarin vrijer.” “Heeft jullie blad wel eens een camera op de omslag?” vraagt hij nadat hij even heeft nagedacht over de reclamewereld. “Hou daar dan mee op, want het is verschrikkelijk saai. Net als het concept sex sells, waaraan velen zo sterk lijken vast te houden. Een ontwerper die wat voorstelt probeert deze clichés juist te omzeilen en trapt ook niet in de val die mij zo vaak isvoorgehouden: ‘maak nog eens een soort Dark Side of the Moon-omslag’.  Ik werk graag in de reclame, maar mijn echte liefde ligt bij de muziek vanwege de grote vrijheid en het brede, associatieve spectrum aan mogelijkheden dat het ontwerpen van omslagen mij biedt. Ik illustreer de muziek en zie mezelf simpelweg als een vertaler van muziek naar beeld”   www.stormthorgerson.com